Wojna na słowa
Wojnie na bagnety towarzyszyła wojna na słowa. Bolszewicy rozsyłali ulotki agitacyjne wśród chłopów i robotników. Polacy pisali odezwy i projektowali plakaty. Propaganda obu stron pracowała pełną parą.
Tadeusz Malinowski
„Hej! Kto Polak na bagnety” – polski plakat propagandowy odnoszący się do słów polskiej pieśni patriotycznej „Warszawianka” z czasów wymierzonego przeciw Rosji Powstania Listopadowego 1831 roku.
Fot.: Wikimedia Commons/dpPolski plakat propagandowy z 1919 roku.
Fot.: Polona.plHasło „Kto w Boga wierzy w obronie Ostrobramskiej pod sztandar Orła i Pogoni” odnosi się do podjęcia odsieczy Wilna w 1919 roku.
Fot.: Wikimedia Commons/dp„Wolność bolszewicka”. Lew Trocki, komisarz ludowy spraw wojskowych i marynarki wojennej, ukazany jako czerwony rzeźnik świata na tronie z czaszek.
Fot.: Polona.pl„Dekret o wolności” – polska ulotka satyryczna. Wierszyk towarzyszący karykaturze wyjaśnia, że bolszewickim deklaracjom wolności towarzyszą rozstrzeliwania nieprawomyślnych.
Fot.: Polona.plPolski plakat propagandowy „Bij bolszewika”. Polska propaganda często przedstawiała bolszewików jako półdzikie małpoludy. Polski żołnierz występuje jako obrońca uciśnionych.
Fot.: Polona.plArtyści na wojnie
„Jest chwila, w której się ściany domu naszego zachwiały. Żołnierzom naszym, którzy dotąd podtrzymują ociekającymi krwią barami zagrożone zręby, musimy dodać ducha”. Odezwa Komisji Mobilizacyjnej związków artystycznych i literackich, 15 lipca 1920. Z bronią w ręku, z piórem zamiast karabinu – artyści w różny sposób włączyli się w dzieło zwycięstwa Bitwy Warszawskiej.
Kazimierz Wierzyński
Stefan Żeromski
Ten jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy początku XX wieku i niekwestionowany autorytet w odrodzonej Polsce w 1920 roku, nazywany „sumieniem narodu”, wcielił się w rolę korespondenta wojennego. Jego reportaż „Na plebanii w Wyszkowie” z opuszczonej przez Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski tytułowej kwatery stał się najsłynniejszym sprawozdaniem z frontu.
Żeromski przekonywał, że za zwycięstwem militarnym powinno iść zwycięstwo ducha: „Pokonawszy bolszewizm na polu bitwy, należy go pokonać w sednie jego idei”.
Henryk Wars
Pochodzący z rodziny zasymilowanych Żydów kompozytor jako szesnastolatek walczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Był autorem muzyki do takich szlagierów jak „Umówiłem się z nią na dziewiątą”, „Już taki jestem zimny drań”, czy „Miłość ci wszystko wybaczy”. Po II wojnie światowej został kompozytorem muzyki w hollywoodzkich filmach. Przyjaźnił się z Johnem Waynem.
Józef Mackiewicz
Pisarz i dziennikarz, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako ochotnik. Jego wydana w 1965 roku powieść „Lewa wolna” jest budzącym do dziś kontrowersje arcydziełem ukazującym złożoność konfliktu polsko-bolszewickiego. Jak pisał sam autor, jego książka jest świadectwem „niezrozumienia Historii przez wszystkich bohaterów jej wielkiego dramatu”.
Władysław Broniewski
Poeta i tłumacz, skaut w Płocku, ochotnik do Legionów. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca kompanii w elitarnym 1 Pułku Piechoty Legionów. Za swoje bohaterstwo został odznaczony orderem Virtuti Militari - najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym. W swoich „Pamiętnikach” pisanych na froncie zapisał: „Rewolucja rosyjska jest obecnie grą polityczną na wielkie stawki, grą, którą się wygrywa lub przegrywa jednym va banque”. Ironią losu jest fakt, że po II wojnie światowej Broniewski stał się jednym konformistą i twórcą pro-komunistycznego socrealizmu.
Kornel Makuszyński
Jeden z najpoczytniejszych polskich pisarzy pierwszej połowy XX wieku, prekursor polskiego komiksu (powołał do życia postać Koziołka Matołka) w czasie wojny polsko-bolszewickiej był sprawozdawcą wojennym i autorem tekstów piosenek i odezw patriotycznych. Był autorem popularnej piosenki o ułanach, zatytułowanej „Maki”, rozpoczynającej się do słów: „Hej dziewczyno, hej niebogo, jakieś wojsko pędzi drogą …”.
"Sowiecki plakat propagandowy „Pod sztandarem Lenina – naprzód, ku światowemu Październikowi” nawołujący do ataku na Polskę zgodnie z ideą eksportu rewolucji na Zachód.
Fot.: East News/ Image Asset Management"„Za polskim panem podąża rosyjski obszarnik, zapamiętaj to chłopie”. Bolszewicka propaganda sugerowała współpracę między Polakami a „białymi” Rosjanami.
Fot.: Wikimedia Commons/dp„Skoszeni w odpowiednim czasie”. Bolszewicki plakat propagandowy ukazujący chłopa ścinającego kosą głowy Polaka (przedstawiony w stroju szlacheckim) i Piotra Wrangla – jednego z dowódców „Białych”.
Fot. East News„Październik 1917, Październik 1920”. Sowiecki plakat propagandowy ukazujący zamiar przeprowadzenia rewolucji światowej. Żołnierz Armii Czerwonej walczy z personifikacjami Ententy, Polaków i sił „białych”.
Fot.: East NewsBolszewicki plakat propagandowy. Bolszewicy ukazywali Polskę jako pachołka Ligii Narodów. Na plakacie personifikacja Ligii daje Polakom broń, a bolszewikom sankcje gospodarcze.
Fot.: East News