Przegrana państw centralnych – Niemiec i Austro-Węgier - w I wojnie światowej i rewolucja, która opanowała Rosję oznaczały klęskę trzech zaborców, którzy 123 lata
wcześniej wymazali Polskę z mapy Europy. Polacy wykorzystali sprzyjający moment dziejowy i wywalczyli niepodległość. Polska się odrodziła.
Odrodzenie
Polski
Polsko-litewskie państwo, Rzeczpospolita, było jednym z największych krajów kontynentu. Zamieszkiwali w nim Polacy, Litwini, Rusini, Żydzi, Niemcy, Tatarzy, Łotysze i Ormianie. Współistnienie tym grupom zapewniał etos wolności, przejawiający się m.in. w tolerancji religijnej.
Pod koniec XVIII wieku trzy sąsiadujące z nią państwa – Prusy, Austria i Rosja – inspirując antagonizmy religijne, podzieliły między siebie terytorium Polski.
Przez 123 lata państwo nie istniało na mapie Europy. Zaborcy robili wszystko, by ograniczyć język, wymazać tradycję i kulturę Polaków. Polacy wiele razy chwytali za broń, żeby odzyskać niepodległość, ale sojusz trzech zaborców udaremniał wszystkie próby. Mimo to Polacy zachowali swoją tożsamość dzięki twórcom kultury, politykom, społecznikom i duchownym, oraz tysiącom zwykłych ludzi, którzy kultywowali pamięć o utraconej ojczyźnie.
Dopiero Wielka Wojna spowodowała, że Austria i Niemcy znalazły się po przeciwnej stronie barykady niż Rosja. Choć Polacy musieli walczyć w armiach zaborców, sytuacja międzynarodowa po raz pierwszy od ponad wieku stwarzała szanse na odrodzenie Polski.
W czasie I wojny światowej w armiach zaborczych tworzą się polskie oddziały, w tym Legiony Polskie i Józefa Piłsudskiego . W USA za sprawą polską lobbowała ówczesna supergwiazda muzyki, i Ignacy Jan Paderewski , wybitny pianista. U boku Francuzów i Brytyjczyków tworzy się Komitet Narodowy Polski z i Romanem Dmowskim na czele i armia polska pod dowództwem Józefa Hallera. O sprawie polskiej głośno jest na całym świecie.
Prezydent USA Woodrow Wilson proponuje 14-punktowy plan pokojowy dla Europy. Punkt 13 mówi o niepodległości Polski. 10 listopada 1918 roku Józef Piłsudski powrócił z więzienia w Magdeburgu do Warszawy. Następnego dnia objął pełnię władzy. 11 listopada zostaje podpisany rozejm kończący I wojnę światową. Tę datę przyjęto symbolicznie, jako dzień odrodzenia się państwa polskiego.
Halina Regulska
Kajetan Morawski